విష్ణువు అవతారాలలో హయగ్రీవుడు ఒక ప్రత్యేకమైన స్థానాన్ని కలిగి ఉన్నాడు. గుర్రం తల, మానవ శరీరం కలిగిన ఈ దేవుడు కేవలం శక్తికి, జ్ఞానానికి మాత్రమే కాదు, వేదాల రక్షణకు చిహ్నం. అసలు విష్ణువు ఈ రూపాన్ని ఎందుకు ధరించాల్సి వచ్చింది? ఒక రాక్షసుడిని ఎందుకు వధించాల్సి వచ్చింది? జ్ఞాన స్వరూపుడైన హయగ్రీవుడి కథలోని రహస్యాలు, పురాణ గాథ వెనుక ఉన్న లోతైన అర్థాన్ని తెలుసుకుందాం.
రాక్షసుడి వరం: హయగ్రీవ అవతారానికి మూలకారణం హయగ్రీవుడు అనే పేరు గల ఒక క్రూరుడైన రాక్షసుడు. ఒకానొకప్పుడు హయగ్రీవుడు అనే రాక్షసుడు తీవ్రమైన తపస్సు చేసి బ్రహ్మను మెప్పించాడు. తనను ‘గుర్రం తల (హయం) ఉన్న మరొక వ్యక్తి’ మాత్రమే వధించగలగాలి అనే విచిత్రమైన వరాన్ని పొందాడు. మనుషుల్లో కానీ దేవతల్లో కానీ ఈ రూపం ఉండదు కాబట్టి తనకు ఎదురు లేదని భావించాడు.
వేదాల అపహరణ: ఈ వరం పొందిన గర్వంతో, రాక్షసుడు బలవంతుడై, సృష్టికి మూలమైన వేదాలను దొంగిలించి వాటిని సముద్ర గర్భంలో దాచేశాడు. వేదాలు లేకపోవడంతో సృష్టిలో జ్ఞానం ధర్మం అన్నీ అంధకారంలో మునిగిపోయి దేవతలు నిస్సత్తువులయ్యారు.
విష్ణువు అవతారం: లోకం వేదాలు కోల్పోయి అల్లకల్లోలం అవుతున్నప్పుడు, దేవతలందరూ విష్ణువును శరణు వేడారు. అప్పుడు రాక్షసుడి వరం గుర్తుంచుకున్న విష్ణువు, తన మాయాశక్తితో గుర్రం తలను ధరించి, హయగ్రీవుడి రూపంలో అవతరించాడు. ఈ అవతారంలోనే విష్ణువు సముద్రంలోకి వెళ్లి రాక్షసుడైన హయగ్రీవుడిని వధించి తిరిగి వేదాలను తీసుకొచ్చి బ్రహ్మకు అప్పగించాడు.
ఈ కథ యొక్క అంతరార్థం: హయగ్రీవ అవతారం కేవలం రాక్షస వధ కోసమే కాదు, జ్ఞానం (వేదాలు) అంధకారం (అజ్ఞానం/రాక్షసత్వం) పాలైనప్పుడు దానిని తిరిగి ఉద్ధరించడానికి దేవుడు జ్ఞాన రూపాన్ని (గుర్రం-తెలివితేటలకు చిహ్నం) ధరించాడని తెలుస్తుంది.
హయగ్రీవుడి కథ కేవలం ఒక పురాణ గాథ మాత్రమే కాదు జ్ఞానం (వేదాలు) యొక్క ప్రాధాన్యతను, మరియు అజ్ఞానాన్ని (రాక్షసుడు) నాశనం చేయడంలో జ్ఞానానికి ఉన్న అపారమైన శక్తిని తెలియజేస్తుంది. ఈ అవతారం సత్యం, ధర్మం ఎప్పుడూ ఉద్ధరించబడతాయనే నమ్మకాన్ని, ఆశను మనకు అందిస్తుంది. అందుకే హయగ్రీవుడిని విద్యా దేవుడిగా ఆరాధిస్తారు.
