స్మార్ట్‌ సిటీస్‌ మిషన్‌: కేంద్రం తెచ్చిన ఈ పథకంతో నగరాల అభివృద్ధి

నేషనల్ స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్ అనేది భారతదేశ ప్రభుత్వంచే పట్టణ పునరుద్ధరణ కార్యక్రమం. దీనిని 25 జూన్ 2015లో ప్రారంభించారు. ఇది దేశవ్యాప్తంగా స్మార్ట్ నగరాలను అభివృద్ధి చేయడం, వాటిని పౌర స్నేహపూర్వకంగా మరియు స్థిరంగా ఉండేలా చేయడం. ఆయా నగరాల్లోని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల సహకారంతో మిషన్‌ను అమలు చేయడానికి కేంద్ర పట్టణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ బాధ్యత వహిస్తుంది. ఈ మిషన్‌లో ప్రారంభంలో 100 నగరాలు ఉన్నాయి.

స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్ జపాన్, సింగపూర్, దుబాయ్ మరియు ఇంగ్లండ్ వంటి దేశాల ప్రమాణాలతో సరిపోలాలని ఆకాంక్షిస్తూ 2015లో ప్రారంభమైనప్పటి నుండి భారతీయ నగరాలను పట్టణ అభివృద్ధికి స్వయం-స్థిరమైన నమూనాలుగా మార్చాలని కోరింది. ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ హయాంలో ప్రారంభమైన దాని చుట్టూ గణనీయమైన సంచలనం ఉన్నప్పటికీ, ఈ చొరవ గణనీయమైన పురోగతిని సాధించడంలో ఇబ్బంది పడింది.

2020 నాటికి దాని మొదటి దశను పూర్తి చేయడానికి ప్రారంభంలో ప్రణాళికలు సిద్ధం చేశారు. కానీ మిషన్ పదేపదే ఆలస్యాలను ఎదుర్కొంటోంది. ఇప్పుడు, సవరించిన గడువు జూన్ 30, 2024తో సమీపిస్తున్నందున, స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్ కింద అనేక ప్రాజెక్టులు సకాలంలో పూర్తి కానట్లు కనిపిస్తోంది. యూనియన్ హౌసింగ్ మరియు పట్టణ వ్యవహారాల కార్యదర్శి మనోజ్ జోషి ప్రకారం, డెడ్‌లైన్ తర్వాత ఈ ప్రాజెక్టులను పూర్తి చేయడానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు బాధ్యత వహిస్తాయి. 7,970 ప్రాజెక్ట్‌లలో 400 డిసెంబర్ 2024 తర్వాత పొడిగించే అవకాశం ఉంది.

2050 నాటికి భారతదేశంలోని ప్రస్తుత జనాభాలో మూడింట ఒక వంతు జనాభా నుండి 60%కి పెరుగుతుందని అంచనా వేసిన పట్టణ జనాభా గణాంకాలతో వేగవంతమైన పట్టణీకరణ నేపథ్యంలో, పట్టణాభివృద్ధికి ఆవశ్యకత స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. తగినంత నీరు మరియు విద్యుత్ సరఫరా, పారిశుద్ధ్యం, సమర్థవంతమైన చలనశీలత మరియు ప్రజా రవాణా, సరసమైన గృహాలు, బలమైన IT కనెక్టివిటీ, డిజిటలైజేషన్ మరియు సమర్థవంతమైన పాలనతో సహా ప్రధాన మౌలిక సదుపాయాలు మరియు సేవల ద్వారా మౌలిక సదుపాయాలు మరియు జీవన నాణ్యతను మెరుగుపరచడానికి స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్ ప్రయత్నిస్తుంది. ఈ నగరాలు స్థిరంగా ఉండటం, ప్రైవేట్ స్థలాల కంటే పబ్లిక్‌కు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం మరియు వనరుల తటస్థత లేదా సానుకూలతను నిర్ధారించడం లక్ష్యంగా ఉన్నాయి.

పట్టణ పేదలకు సరసమైన గృహాలను అందించడం మిషన్ విజయానికి ప్రధానమైనది. సింగపూర్ వంటి అంతర్జాతీయ ఉదాహరణల నుండి నేర్చుకుని, హౌసింగ్ సవాలును పరిష్కరించడానికి భారతదేశం రాజీవ్ ఆవాస్ యోజన (RAY) మరియు ప్రధాన్ మంత్రి ఆవాస్ యోజన-అర్బన్ (PMAY-U) వంటి పథకాలను ప్రవేశపెట్టింది. అయినప్పటికీ, PMAY దాని అర్హత ప్రమాణాల కోసం విమర్శలను ఎదుర్కొంది, ఇది చాలా మంది పట్టణ మురికివాడల నివాసులను సబ్సిడీతో కూడిన గృహ రుణాలకు అనర్హులుగా చేస్తుంది. ఇది పేదల అట్టడుగు స్థాయిని మరింత తీవ్రతరం చేస్తుంది.

ప్రభుత్వ-ప్రైవేట్ భాగస్వామ్యం (PPPలు) ఆవిష్కరణ మరియు అభివృద్ధికి అవసరమైన మిషన్ లక్ష్యాలను సాధించడంలో ప్రైవేట్ రంగం పాత్ర కూడా కీలకమైనది. ఏది ఏమైనప్పటికీ, ప్రాజెక్ట్‌లను కలుపుకొని మరియు సరసమైనదిగా నిర్ధారించడానికి అటువంటి భాగస్వామ్యాలు తప్పనిసరిగా పౌరుల సంక్షేమంతో లాభాల ఉద్దేశాలను సమతుల్యం చేయాలి.

స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్ యొక్క పరిపూర్ణ స్థాయికి సృజనాత్మక మరియు స్థిరమైన నిధుల నమూనాలు అవసరం. ఇంపాక్ట్ ఇన్వెస్టింగ్ మరియు కమ్యూనిటీ ఆధారిత ఫైనాన్సింగ్ వంటి ప్రత్యామ్నాయ నమూనాలు అన్వేషణకు అర్హమైనవి. అదనంగా, గ్రీన్ బాండ్‌లను ప్రభావితం చేయడం మరియు కార్బన్ మార్కెట్‌లలోకి ప్రవేశించడం ద్వారా స్థిరమైన మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తుంది. నిధుల వనరులను వైవిధ్యపరచడం బాధ్యతాయుతమైన పెట్టుబడి పద్ధతులను నిర్ధారించడం ద్వారా, మిషన్ తన సామాజిక మరియు పర్యావరణ కట్టుబాట్లను రాజీ పడకుండా దాని దీర్ఘకాలిక లక్ష్యాలను సాధించడానికి అవసరమైన ఆర్థిక వనరులను భద్రపరచగలదు.

డిజిటల్ ఇంటిగ్రేషన్ మరియు డేటా ఆధారిత వ్యూహాలు మిషన్ యొక్క కీలక భాగాలు, నిఘా మరియు గోప్యత గురించి ఆందోళనలను పెంచుతాయి. నగరాల్లో 76,000కి పైగా CCTV కెమెరాలను ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా హైలైట్ చేయబడిన గోప్యతను కాపాడేందుకు గృహనిర్మాణ మరియు పట్టణ వ్యవహారాలపై పార్లమెంటరీ స్టాండింగ్ కమిటీ సిఫార్సులు చేసినప్పటికీ, విస్తృతమైన డేటా సేకరణ మరియు పర్యవేక్షణ గోప్యతా హక్కుల గురించి చర్చలకు దారితీసింది.

పునరావాసం, చట్టపరమైన అడ్డంకులు మరియు సమన్వయ జాప్యం వంటి సవాళ్లను పేర్కొంటూ స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్‌ను పర్యవేక్షించే మంత్రిత్వ శాఖ గడువులను మరింత పొడిగించడానికి ఇష్టపడదు. డిసెంబర్ 1 నాటికి, మొత్తం ప్రాజెక్ట్‌లలో గణనీయమైన భాగం పూర్తయింది, మదురై ముఖ్యంగా 100% పూర్తి చేసింది. మిషన్ యొక్క తదుపరి దశ టైర్-2 నగరాలకు విస్తరించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది, రాజధాని నగరాలు మరియు పర్యాటక కేంద్రాల నుండి 50-100 కిలోమీటర్ల లోపు ప్రాంతాలపై దృష్టి సారిస్తుంది, అడ్డంకులు ఎదురైనప్పటికీ పట్టణ అభివృద్ధికి కొనసాగుతున్న నిబద్ధతను నొక్కి చెబుతుంది.

ఏది ఏమైనప్పటికీ, నిజమైన పట్టణ పరివర్తన అనేది సౌందర్యానికి అతీతంగా మరియు సామాజిక ఫాబ్రిక్‌లోకి వెళ్లడం అవసరం. మిషన్ యొక్క విజయం కేవలం విశేషాధికారం కలిగిన కొద్దిమందికి మాత్రమే కాకుండా, నివాసితులందరికీ ఆకాంక్ష వాస్తవికత మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించగల సామర్థ్యంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అట్టడుగు వర్గాలను ప్రగతి సాధనలో వెనుకంజ వేయకుండా చూసుకుంటూ సమ్మిళిత అభివృద్ధికి ఈ మిషన్ ప్రాధాన్యమివ్వాలి. అప్పుడే స్మార్ట్ సిటీలు అందరికీ నిజమైన నివాసయోగ్యమైన సమానమైన స్థలాలుగా మారగలవు.