కేంద్ర సంస్కృత విశ్వవిద్యాలయాల బిల్లు, 2019 ని మానవ వనరుల అభివృద్ధి మంత్రి శ్రీ రమేష్ పోఖ్రియాల్, డిసెంబర్ 11, 2019న లోక్‌సభలో ప్రవేశపెట్టారు.12 డిసెంబర్ 2019 న లోక్ సభలో , 16 మార్చి 2020 న రాజ్యసభ లో ఆమోదం పొంది చట్టంగా రూపాంతరం చెందింది.
ప్రస్తుతం, దేశవ్యాప్తంగా మూడు డీమ్డ్-టు-బీ సంస్కృత విశ్వవిద్యాలయాలు ఉన్నాయి:
(i) రాష్ట్రీయ సంస్కృత సంస్థాన్ , న్యూఢిల్లీ,
(ii) శ్రీ లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి రాష్ట్రీయ సంస్కృత విద్యాపీఠం, న్యూఢిల్లీ, మరియు
(iii) రాష్ట్రీయ సంస్కృత విద్యాపీఠం, తిరుపతి. వీటిని కేంద్ర సంస్కృత విశ్వవిద్యాలయాలుగా మార్చాలని బిల్లు కోరుతోంది.
యూనివర్సిటీల స్థాపన:
మూడు డీమ్డ్ యూనివర్సిటీలను సెంట్రల్ యూనివర్సిటీలుగా మార్చేందుకు ఈ బిల్లు ప్రయత్నిస్తుంది. విశ్వవిద్యాలయాలు:
(i) సంస్కృతం యొక్క ప్రమోషన్ కోసం జ్ఞానాన్ని వ్యాప్తి చేయడం మరియు అభివృద్ధి చేయడం,
(ii) హ్యుమానిటీస్, సోషల్ సైన్సెస్ మరియు సైన్స్‌లో సమగ్ర కోర్సుల కోసం ప్రత్యేక నిబంధనలను రూపొందించడం మరియు
(iii) సంస్కృతం యొక్క సమగ్ర అభివృద్ధి మరియు సంరక్షణ కోసం మానవశక్తికి శిక్షణ ఇవ్వడం మరియు అనుబంధ విషయాలు.
కేంద్ర విశ్వవిద్యాలయం యొక్క ముఖ్య విధులు:
(i) అధ్యయన కోర్సులను సూచించడం మరియు శిక్షణా కార్యక్రమాలను నిర్వహించడం,
(ii) డిగ్రీలు, డిప్లొమాలు మరియు ధృవపత్రాలు మంజూరు చేయడం,
(iii) దూరవిద్యా విధానం ద్వారా సౌకర్యాలను అందించడం,
(iv ) కళాశాల లేదా సంస్థకు స్వయంప్రతిపత్తి హోదాను అందించడం మరియు
(v) సంస్కృతం మరియు అనుబంధ విషయాలలో విద్య కోసం సూచనలను అందజేయడం.
అధికారాలు :
ప్రతి విశ్వవిద్యాలయం కింది అధికారాలను కలిగి ఉంటుంది:
(i) విశ్వవిద్యాలయం యొక్క విధానాలను సమీక్షించి, దాని అభివృద్ధికి చర్యలను సూచించే న్యాయస్థానం,
(ii) ప్రధాన కార్యనిర్వాహక సంస్థగా ఉండే ఎగ్జిక్యూటివ్ కౌన్సిల్,
(iii) ఒక అకడమిక్ విధానాలను పర్యవేక్షించే అకడమిక్ అండ్ యాక్టివిటీ కౌన్సిల్,
(iv) పరిశోధన కోసం సబ్జెక్టులను ఆమోదించే మరియు బోధనా ప్రమాణాలను మెరుగుపరిచే చర్యలను సిఫారసు చేసే ఒక బోర్డ్ ఆఫ్ స్టడీస్,
(v) ఫైనాన్స్ కమిటీ, దీని సృష్టికి సంబంధించిన ప్రతిపాదనలను పరిశీలిస్తుంది. విశ్వవిద్యాలయం యొక్క వ్యయంపై పరిమితులను పోస్ట్ చేయండి మరియు సిఫార్సు చేయండి మరియు
(vi) విశ్వవిద్యాలయం యొక్క మొత్తం ప్రణాళిక మరియు అభివృద్ధికి బాధ్యత వహించే ప్లానింగ్ మరియు మానిటరింగ్ బోర్డు. ఎగ్జిక్యూటివ్ కౌన్సిల్ శాసనాల ద్వారా అదనపు అధికారాలను ప్రకటించవచ్చు.
కార్యనిర్వాహక మండలి:
విశ్వవిద్యాలయం యొక్క అన్ని పరిపాలనా వ్యవహారాలకు కార్యనిర్వాహక మండలి బాధ్యత వహిస్తుంది. కౌన్సిల్‌లో 15 మంది సభ్యులు ఉంటారు. వీటిలో ఇవి ఉన్నాయి:
(i) వైస్-ఛాన్సలర్ (కేంద్రంచే నియమించబడినది),
(ii) జాయింట్ సెక్రటరీ, మానవ వనరుల అభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ, మరియు
(iii) సంస్కృతం లేదా అనుబంధ అంశాలకు చెందిన ఇద్దరు ప్రముఖ విద్యావేత్తలు. కౌన్సిల్‌కు వైస్-ఛాన్సలర్ చైర్‌పర్సన్‌గా ఉంటారు.
కౌన్సిల్ యొక్క ముఖ్య విధులు:
(i) టీచింగ్ మరియు అకడమిక్ పోస్టులను సృష్టించడం మరియు వారి నియామకం,
(ii) విశ్వవిద్యాలయం యొక్క ఆదాయం మరియు ఆస్తి నిర్వహణ,
(iii) విశ్వవిద్యాలయం యొక్క ఆర్థిక నిర్వహణ మరియు నియంత్రణ, మరియు
(iv) పరిశ్రమతో భాగస్వామ్యం మరియు జ్ఞానాన్ని పెంపొందించడానికి ప్రభుత్వేతర సంస్థలు.
యూనివర్సిటీ సందర్శకుడు:
భారత రాష్ట్రపతి యూనివర్సిటీ సందర్శకుడిగా ఉంటారు. అతను యూనివర్సిటీ పనితీరును సమీక్షించడానికి మరియు తనిఖీ చేయడానికి వ్యక్తులను నియమించవచ్చు. ఎగ్జిక్యూటివ్ కౌన్సిల్ తనిఖీ యొక్క ఫలితాల ఆధారంగా చర్య తీసుకోవచ్చు. సహేతుకమైన సమయ వ్యవధిలో ఎటువంటి చర్య తీసుకోకపోతే, సందర్శకుడు కౌన్సిల్‌కు బైండింగ్ ఆదేశాలను జారీ చేయవచ్చు. అదనంగా, సందర్శకుడు బిల్లుకు అనుగుణంగా లేని విశ్వవిద్యాలయం యొక్క ఏదైనా ప్రక్రియను రద్దు చేయవచ్చు.
