సాయంత్రం వేళ ఆకాశంలో పక్షులు ఒక క్రమ పద్ధతిలో ‘V’ ఆకారాన్ని ఏర్పరుచుకుని వెళ్తుంటే చూడటానికి చాలా ముచ్చటగా ఉంటుంది కదూ! అయితే అవి అలా ఎందుకు వెళ్తాయో ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా? అది కేవలం అందం కోసం చేసే విన్యాసం కాదు సుదీర్ఘ ప్రయాణాల్లో అలసిపోకుండా ఉండేందుకు పక్షులు పాటించే ఒక తెలివైన “ఏరోడైనమిక్” ట్రిక్. ప్రకృతి నేర్పిన ఈ ఇంజనీరింగ్ అద్భుతం గురించి ఇప్పుడు వివరంగా తెలుసుకుందాం.
‘V’ ఆకార ప్రయాణం: పక్షులు వేల మైళ్ల దూరం వలస వెళ్లేటప్పుడు శక్తిని ఆదా చేసుకోవడానికి ఈ ‘V’ ఆకారాన్ని ఎంచుకుంటాయి. దీని వెనుక ఉన్న ప్రధాన కారణాలను శాస్త్రీయంగా ఇలా వివరించవచ్చు.
అప్వాష్ (Upwash) మరియు గాలి గతిశీలత: ఒక పక్షి తన రెక్కలను పైకీ కిందకూ ఆడించినప్పుడు, దాని రెక్కల చివరల నుండి గాలి ఒక సుడిగుండంలా వెనుకకు నెట్టబడుతుంది. దీనివల్ల ఆ పక్షి వెనుక ఉన్న గాలి పైకి లేస్తుంది. దీన్నే ‘అప్వాష్’ అంటారు. వెనుక వచ్చే పక్షి సరిగ్గా ముందున్న పక్షి రెక్కల చివరల నుండి వచ్చే ఈ గాలి ప్రవాహాన్ని (Upwash) ఉపయోగిస్తుంది. దీనివల్ల వెనుక ఉన్న పక్షి తక్కువ కష్టంతోనే గాలిలో తేలగలుగుతుంది.
శక్తి పొదుపు: పరిశోధనల ప్రకారం, ఈ ‘V’ ఆకారంలో ప్రయాణించడం వల్ల పక్షులు దాదాపు 20% నుండి 30% వరకు తమ శక్తిని ఆదా చేసుకోగలవు. ఒక్కో పక్షి తన ముందున్న పక్షి సృష్టించిన గాలి సహాయంతో ముందుకు సాగడం వల్ల, వాటి గుండె కొట్టుకునే వేగం కూడా తగ్గుతుందని శాస్త్రవేత్తలు గుర్తించారు. ఇది విమానయాన రంగంలో యుద్ధ విమానాలు అనుసరించే ‘ఫార్మేషన్ ఫ్లయింగ్’ లాంటిదే.
నాయకత్వం మరియు పరస్పర సహకారం: ఈ ప్రయాణంలో అందరికంటే ముందు ఉండే పక్షి (Leader)పై గాలి ఒత్తిడి ఎక్కువగా ఉంటుంది కాబట్టి అది త్వరగా అలసిపోతుంది. అది అలసిపోయినప్పుడు వెనుకకు వచ్చి విశ్రాంతి తీసుకుంటుంది అప్పుడు మరొక పక్షి నాయకత్వం వహిస్తుంది. ఇలా పక్షులన్నీ ఒకదానికొకటి సహకరించుకుంటూ గమ్యాన్ని చేరుతాయి.
కమ్యూనికేషన్ మరియు భద్రత: ‘V’ ఆకారంలో ఉన్నప్పుడు ప్రతి పక్షికి తన ముందున్న పక్షి స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. దీనివల్ల గుంపులోని పక్షుల మధ్య సమన్వయం దెబ్బతినదు. అలాగే, శత్రువుల నుండి రక్షణ పొందడానికి కూడా ఈ ఆకారం వాటికి విస్తృతమైన దృష్టిని (Visual field) అందిస్తుంది.
పక్షుల నుండి మనం నేర్చుకోవాల్సింది చాలా ఉంది. ముఖ్యంగా ‘టీమ్ వర్క్’ మరియు వనరుల పొదుపు విషయంలో పక్షులు గొప్ప పాఠాన్ని నేర్పుతాయి. ఈ ‘V’ ఆకార ప్రయాణం కేవలం పెద్ద పక్షులైన కొంగలు, బాతులు, హంసలలో మాత్రమే ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది.
చిన్న పక్షులు వేరే రకమైన వ్యూహాలను అనుసరిస్తాయి. ప్రకృతిలోని ప్రతి చిన్న కదలిక వెనుక ఒక బలమైన కారణం, విజ్ఞానం ఉంటాయని ఈ పక్షుల ప్రయాణం మనకు నిరూపిస్తుంది. మనం పక్షుల ఆవాసాలను కాపాడటం ద్వారా ఈ అద్భుత దృశ్యాలను భవిష్యత్ తరాలకు కూడా అందించగలం.
