నేడు ప్రపంచవ్యాప్తంగా మిలియన్ల మంది ఆడే చదరంగం ఆట పుట్టింది మన భారతదేశంలోనే అన్న విషయం మీకు తెలుసా? దాదాపు 1500 ఏళ్ల క్రితం రాజుల వినోదంగా మొదలైన ఈ ఆట ఇప్పుడు స్మార్ట్ఫోన్ల వరకు చేరింది. కేవలం ఒక ఆటగానే కాకుండా, యుద్ధ తంత్రాలకు, తెలివితేటలకు ప్రతీకగా నిలిచిన చదరంగం ఏడు ఖండాలు దాటి ఎలా ‘గ్లోబల్ గేమ్’గా మారిందో ఆసక్తికరంగా తెలుసుకుందాం.
చతురంగం నుంచి చెస్ వరకు: చదరంగం చరిత్ర మానవ నాగరికత పరిణామ క్రమంతో ముడిపడి ఉంది. దీని ప్రయాణంలోని ముఖ్య ఘట్టాలను చూద్దాం..
చతురంగం – మూలాలు: క్రీస్తు శకం 6వ శతాబ్దంలో గుప్త సామ్రాజ్య కాలంలో ఈ ఆట ‘చతురంగ’ అనే పేరుతో ప్రాచుర్యం పొందింది. ‘చతురంగ’ అంటే సైన్యంలోని నాలుగు విభాగాలు: ఏనుగులు (గజ), గుర్రాలు (తురగ), రథాలు (రథ), మరియు కాలినడక సైన్యం (పదాతి). అప్పట్లో ఇది యుద్ధ వ్యూహాలను నేర్చుకోవడానికి రాజులకు ఒక శిక్షణ సాధనంగా ఉండేది.
పర్షియా మరియు అరబ్ దేశాలకు పయనం: భారత్ నుంచి ఈ ఆట సిల్క్ రూట్ ద్వారా పర్షియాకు చేరింది. అక్కడ దీనిని ‘శత్రంజ్’ అని పిలిచేవారు. అరబ్బులు పర్షియాను జయించినప్పుడు, ఈ ఆటను ఇస్లామిక్ ప్రపంచమంతా విస్తరింపజేశారు. ‘చెక్ మేట్’ అనే పదం పర్షియన్ భాషలోని ‘షా మత్’ (రాజు ఓడిపోయాడు,చనిపోయాడు) అనే పదం నుంచే వచ్చింది.
యూరప్ రూపాంతరం: 10వ శతాబ్దం నాటికి చదరంగం యూరప్కు చేరుకుంది. అక్కడ ఈ ఆటలో కొన్ని కీలక మార్పులు జరిగాయి. పర్షియాలో తక్కువ శక్తి ఉన్న ‘వజీర్’ కాస్తా యూరప్లో అత్యంత శక్తివంతమైన ‘క్వీన్’ (రాణి) గా మారింది. 15వ శతాబ్దం నాటికి మనం ఇప్పుడు ఆడుతున్న ఆధునిక నియమాలు స్థిరపడ్డాయి.
ఆధునిక యుగం మరియు టెక్నాలజీ: 19వ శతాబ్దంలో మొదటి అధికారిక ప్రపంచ ఛాంపియన్షిప్ జరిగింది. 20వ శతాబ్దంలో కంప్యూటర్ల రాకతో చదరంగం మరో మలుపు తిరిగింది. 1997లో గ్యారీ కాస్పరోవ్ను ఐబిఎం ‘డీప్ బ్లూ’ కంప్యూటర్ ఓడించడం ఒక సంచలనం. నేడు భారతదేశం నుంచి విశ్వనాథన్ ఆనంద్, గుకేశ్ వంటి దిగ్గజాలు ఈ ఆటలో ప్రపంచాన్ని శాసిస్తున్నారు.
భారతీయ ‘చతురంగం’ నేడు డిజిటల్ బోర్డుల మీద ‘చెస్’గా రూపాంతరం చెందినా దాని వెనుక ఉన్న వ్యూహం, మేధస్సు మాత్రం ఇప్పటికీ భారతీయుల ప్రాచీన వారసత్వమే.
