చిన్న భయం కూడా పెద్ద ఫోబియా అవుతుందా? దీని వెనుక నిజం ఇదే

నిజానికి భయం అనేది మనుషులుగా మనకు సహజం.కొందరికి చీకటి అంటే భయం,కొందరికి ఎత్తు అంటే భయం, మరికొందరికి కొన్ని జంతువులు లేదా కీటకాలు అంటే భయం. అయితే ఈ చిన్న భయాలు కొన్నిసార్లు జీవితాన్ని అల్లకల్లోలం చేసే తీవ్రమైన ‘ఫోబియాలు’గా ఎందుకు మారిపోతాయి? ఒక సాధారణ హెచ్చరికగా ఉండాల్సిన భయం మన రోజువారీ జీవితాన్ని, ఆలోచనలను నియంత్రించే స్థాయికి ఎలా చేరుతుంది? ఈ మార్పు వెనుక ఉన్న మానసిక, శారీరక ప్రక్రియలు మరియు ఆందోళన పెరుగుదలకు గల కారణాల గురించి ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం.

భయం Vs ఫోబియా: సాధారణంగా, ‘భయం’ (Fear) అనేది ఒక నిర్దిష్ట ముప్పుకు ప్రతిస్పందనగా ఉండే సహజమైన రక్షణాత్మక భావోద్వేగం. ఉదాహరణకు, ఒక పది అడుగుల ఎత్తు ఉన్న గోడ అంచున నిలబడినప్పుడు పడిపోతామేమో అనే ఆందోళన పడటం సాధారణ భయం. ఇది మనల్ని ప్రమాదం నుండి రక్షిస్తుంది. కానీ ‘ఫోబియా’ (Phobia) అనేది హేతుబద్ధం కాని, తీవ్రమైన భయం.

ఇక్కడ అసలు ముప్పు లేకపోయినా, లేదా ముప్పు చాలా చిన్నదైనా, ఆందోళన విపరీతంగా ఉంటుంది. ఉదాహరణకు, సురక్షితమైన ప్రదేశంలో ఉన్నా, కేవలం ఎత్తు గురించి ఆలోచిస్తేనే గుండె వేగంగా కొట్టుకోవడం, వణుకు లేదా భయంకరమైన పానిక్ అటాక్ (Panic Attack) రావడం అనేది ఫోబియా లక్షణం. సాధారణ భయం మనల్ని అప్రమత్తం చేస్తే, ఫోబియా మనల్ని ఆ పరిస్థితి లేదా వస్తువు నుండి పూర్తిగా పారిపోయేలా చేస్తుంది.

భయం ఫోబియాగా మారే ప్రక్రియ: ట్రామా లేదా బాధాకరమైన అనుభవం, చాలా ఫోబియాలు ఒక నిర్దిష్ట బాధాకరమైన సంఘటన ద్వారా ప్రేరేపించబడతాయి. ఉదాహరణకు చిన్నప్పుడు కుక్క కరిచినట్లయితే, ఆ వ్యక్తి జీవితాంతం కుక్కలంటే తీవ్రమైన భయాన్ని (సినోఫోబియా) పెంచుకోవచ్చు. మెదడు ఆ అనుభవాన్ని ఆ తీవ్రమైన ముప్పుతో ముడిపెట్టి, ప్రతిసారీ అదే స్థాయి ప్రతిస్పందనను ఇస్తుంది.

ఆందోళన పెరగడం: భయం కలిగిన ప్రతిసారీ ఆ వ్యక్తి ఆ పరిస్థితిని నివారించడానికి ప్రయత్నిస్తాడు. ఈ నివారణ (Avoidance) తాత్కాలికంగా ఉపశమనం ఇస్తుంది. కానీ, ఇది మెదడుకు “ఆ వస్తువు లేదా పరిస్థితి నిజంగానే చాలా ప్రమాదకరం, అందుకే దానిని వదిలించుకోవాలి” అనే సందేశాన్ని పంపుతుంది. ఇలా నివారించడం కొనసాగించడం వల్ల ఆందోళన యొక్క చక్రీయం బలపడి, సాధారణ భయం కాస్తా జీవితాన్ని స్తంభింపజేసే పూర్తిస్థాయి ఫోబియాగా మారుతుంది.

చిన్న భయం ఫోబియాగా మారడం అనేది మన మెదడు రక్షణాత్మక వ్యవస్థలో ఏర్పడిన ఒక లోపం వంటిది. ఇక్కడ ముప్పు లేకపోయినా మెదడు ప్రమాదం ఉందని భావిస్తుంది. అయితే శుభవార్త ఏమిటంటే సరైన చికిత్స, ముఖ్యంగా కాగ్నిటివ్ బిహేవియరల్ థెరపీ మరియు ఎక్స్‌పోజర్ థెరపీ ద్వారా ఫోబియాలను సమర్థవంతంగా అధిగమించవచ్చు.

గమనిక: మీకు లేదా మీకు తెలిసిన వారికి ఏదైనా భయం రోజువారీ జీవితానికి ఆటంకం కలిగిస్తుంటే, అది ఫోబియా కావచ్చు. దీనిని నిర్లక్ష్యం చేయకుండా, మానసిక ఆరోగ్య నిపుణులను సంప్రదించడం చాలా ముఖ్యం.