చరిత్రలో ఏ దాతకు దక్కని గొప్ప పేరు కీర్తి బలి చక్రవర్తికి దక్కాయి. ఆయన కేవలం దానగుణ సంపన్నుడే కాదు తన ప్రజల సంక్షేమం కోసం సర్వస్వాన్నీ త్యాగం చేసిన గొప్ప చక్రవర్తి. అయితే త్రివిక్రముడైన వామనుడు మూడు అడుగుల భూమిని అడిగి ఆయనను పాతాళానికి పంపడం వెనుక కేవలం కథ మాత్రమే కాదు, లోతైన ఆధ్యాత్మిక అర్థం దాగి ఉంది. దానం యొక్క పరమార్థం ఏమిటి? భగవంతుడు తన భక్తుడికి ఎందుకు శిక్ష విధించాడు? ఈ గొప్ప గాథలోని రహస్యాలను పరిశీలిద్దాం.
మహాబలి దానం పాలనా దక్షతతో స్వర్గాధిపత్యాన్ని కూడా సాధించాడు. అయితే ఆయన దానగుణంలో క్రమంగా అహంకారం చోటు చేసుకుంది. తాను చేసే దానమే గొప్పదనే భావన పెరిగింది. ఈ అహంకారాన్ని తొలగించడానికే శ్రీమహావిష్ణువు వామనుడిగా (పొట్టి బ్రహ్మచారిగా) అవతరించాడు.
మొదటి అడుగు (భూమి): వామనుడు మొదటి అడుగుతో భూలోకాన్ని (భౌతిక దేహాన్ని, ప్రపంచాన్ని) కొలిచాడు. అంటే మన భౌతిక అస్తిత్వం, చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం అంతా భగవంతుడి సొత్తు అని అర్థం. బలి అహంకారంతో కూడిన ‘నేను’ అనే భావనను ఇది తొలగించింది. మహాబలి కథ మనకు దానం అధికారం కన్నా అహంకారం లేని ఆత్మత్యాగం గొప్పదని, భగవంతుడి లీలలలో శిక్ష కూడా ఒక గొప్ప వరమే అని లోకానికి చాటిచెబుతుంది.
రెండవ అడుగు (ఆకాశం): రెండవ అడుగుతో స్వర్గాన్ని (ఆకాశాన్ని, అనంతమైన జ్ఞానాన్ని) కొలిచాడు. ఇది మన మనస్సు మరియు బుద్ధిని సూచిస్తుంది. మన ఆలోచనలు, జ్ఞానం, కోరికలు సైతం దైవమేనని అవి కూడా మన సొంతం కాదని నిరూపించాడు.
మూడవ అడుగు (బలి శిరస్సు): మూడవ అడుగు ఎక్కడ పెట్టాలని వామనుడు అడిగినప్పుడు బలి అహంకారం పూర్తిగా నశించి, తన శిరస్సును (సర్వస్వాన్ని, అహంను) సమర్పించాడు. ఈ మూడవ అడుగు త్యాగానికి పరాకాష్ట. ఇది ‘నేను’ అనే భావనను పూర్తిగా వదిలిపెట్టి ‘నీవే సర్వం’ అనే శరణాగతి తత్వాన్ని సూచిస్తుంది.
వామనుడు బలిని పాతాళానికి పంపడం శిక్ష కాదు, అది ఒక గొప్ప మోక్ష మార్గం. అహంకారం నశించిన బలిని పాతాళంలో అత్యంత సుఖవంతమైన, శాశ్వతమైన రాజ్యాన్ని ప్రసాదించి, స్వయంగా అక్కడ అతనికి ద్వారపాలకుడిగా ఉండాలని నిర్ణయించుకున్నాడు విష్ణువు. అంటే భగవంతుడికి అత్యంత చేరువలో ఉండే గొప్ప వరాన్ని మహాబలికి ఇచ్చాడని అర్థం.
బలి త్యాగం ద్వారా ఈ కథ చెప్పే సందేశం ఏమిటంటే, దానం అనేది ఫలితం ఆశించకుండా, అహంకారం లేకుండా చేయాలి. నిజమైన దానం అంటే మన వద్ద ఉన్న సంపద, అధికారం, జ్ఞానం మాత్రమే కాదు మన ‘నేను’ అనే భావనను కూడా భగవంతుడికి సమర్పించడమే. సంపూర్ణ శరణాగతి ద్వారానే మానవుడు అత్యున్నతమైన ఆధ్యాత్మిక స్థితిని పొందగలడు. అందుకే బలిని దానానికి, ధర్మానికి పరాకాష్టగా మనం ఇప్పటికీ పూజిస్తున్నాం.
కేరళలో ప్రసిద్ధి చెందిన ఓనం పండుగ సమయంలో,కార్తీక విదియ తిధి నాడు మహాబలి తన ప్రజలను ఆశీర్వదించడానికి పాతాళం నుండి భూమికి వస్తాడని నమ్ముతారు. ఇది బలి చక్రవర్తి పాలన పట్ల ప్రజలకు ఉన్న అపారమైన ప్రేమను, గౌరవాన్ని తెలియజేస్తుంది.
