నిన్నటి మాట మర్చిపోయి ఉంటాం కానీ పదిహేనేళ్ల క్రితం జరిగిన ఒక చిన్న సంఘటన ఉన్నపళంగా మన మనసులో మెరుస్తుంది. ఎప్పుడో చదివిన పుస్తకంలోని పద్యం లేదా మర్చిపోయిన పాత స్నేహితుడి పేరు ఉన్నట్టుండి గుర్తొస్తే ఆశ్చర్యం వేస్తుంది కదా? మన మెదడు ఒక అద్భుతమైన గిడ్డంగి వంటిది. కొన్ని జ్ఞాపకాలను అది చాలా కాలం పాటు లోపల భద్రపరుస్తుంది మరికొన్నింటిని వెంటనే చెరిపివేస్తుంది. అసలు మన మెదడు కొన్ని జ్ఞాపకాలను మాత్రమే సంవత్సరాల తర్వాత కూడా ఎందుకు గుర్తుంచుకుంటుందో తెలుసుకుందాం.
జ్ఞాపకాలు చాలా కాలం తర్వాత తిరిగి గుర్తుకు రావడానికి ప్రధానంగా మూడు ముఖ్యమైన మానసిక ప్రక్రియలు కారణమవుతాయి.
భావోద్వేగ తీవ్రత : మన మెదడు అధిక భావోద్వేగాలతో కూడిన సంఘటనలను బలంగా గుర్తుంచుకుంటుంది. అది చాలా సంతోషకరమైన సంఘటన కావచ్చు, లేదా తీవ్రమైన భయం, ఆందోళన కలిగించిన అనుభవం కావచ్చు. భావోద్వేగం అనేది జ్ఞాపకశక్తిని నియంత్రించే అమిగ్దలా అనే మెదడు భాగాన్ని ఉత్తేజపరుస్తుంది. అందుకే పెళ్లి రోజు లేదా జీవితంలో ఎదురైన ఒక ప్రమాదం వంటి జ్ఞాపకాలు కాలంతో సంబంధం లేకుండా బలంగా నిలిచి ఉంటాయి.
సంకేతం లేదా ప్రేరేపణ: మనం ఒక పాత జ్ఞాపకాన్ని గుర్తు చేసుకోవడానికి ఒక సంకేతం అవసరం. ఈ సంకేతం ఒక వాసన కావచ్చు, పాత పాట కావచ్చు, లేదా ఒక నిర్దిష్ట ప్రదేశాన్ని చూడటం కావచ్చు. ఉదాహరణకు, మీరు ఒక పాత మిత్రుడిని పోలిన వ్యక్తిని చూసినప్పుడు లేదా గతంలో మీరు ఆస్వాదించిన వంటకం వాసన పీల్చినప్పుడు, మెదడు ఆ పాత జ్ఞాపకాన్ని నిల్వ చేసిన స్థలం నుండి దానిని బయటకు తీస్తుంది. మెదడు ఈ సంకేతం ద్వారా సంబంధిత పాత ఫైల్‌ను తెరిచినట్లుగా పనిచేస్తుంది.
ఏకీకరణ మరియు పునర్వ్యవస్థీకరణ : మన జ్ఞాపకాలు మొదట స్వల్పకాలికంగా ఉండి, నిద్ర మరియు పునరావృతం ద్వారా దీర్ఘకాలిక జ్ఞాపకాలు గా ఏకీకృతం అవుతాయి. మెదడు కొన్ని జ్ఞాపకాలను ముఖ్యమైనవిగా భావించి, వాటిని బలంగా కోడ్ చేసి వాటిని సంవత్సరాలు గడిచినా సులభంగా తిరిగి పొందే విధంగా నిల్వ చేస్తుంది. ఈ ముఖ్యమైన జ్ఞాపకాలకు మనం నిరంతరం ప్రాధాన్యత ఇస్తూ వాటిని గుర్తు చేసుకున్నప్పుడల్లా వాటిని బలోపేతం చేస్తూ ఉంటాం.
జ్ఞాపకాలు సంవత్సరాల తర్వాత గుర్తుకు రావడం అనేది మన మెదడు ఎంత అద్భుతంగా పనిచేస్తుందో చూపించే ఒక నిదర్శనం. ముఖ్యంగా భావోద్వేగాలు మరియు అనుకోకుండా మనకు ఎదురయ్యే చిన్న సంకేతాలు ఈ పాత జ్ఞాపకాలకు తాళపు చెవులుగా పనిచేస్తాయి. ఇది మన గత అనుభవాలను అనుభూతులను వర్తమానంతో కలిపే ఒక మధురమైన వంతెన వంటిది.
గమనిక: మెదడు పనితీరు జ్ఞాపకశక్తి అనేది వ్యక్తిని బట్టి మారుతూ ఉంటుంది. జ్ఞాపకాలను మెరుగుపరచుకోవడానికి మంచి నిద్ర మరియు ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం తీసుకోవడం చాలా ముఖ్యం.
