రామాయణం అనగానే సీతారాముల వనవాసం లక్ష్మణుడి సేవ గుర్తుకు వస్తాయి. కానీ ఈ గొప్ప ఇతిహాసంలో నిశ్శబ్దంగా అపారమైన త్యాగాన్ని చేసి, 14 సంవత్సరాలు నిద్రించిన ఒక పాత్ర ఉంది. ఆమే లక్ష్మణుడి ధర్మపత్ని ఊర్మిళ. భర్త పక్కన లేకపోయినా తన ప్రేమ, త్యాగం ద్వారా రామాయణం యొక్క పునాదిని దృఢపరిచిన అసలు సిసలు శక్తి ఆమె. లక్ష్మణుడి వనవాసానికి, ఊర్మిళ నిద్రకు మధ్య ఉన్న ఆ అద్భుతమైన ఆధ్యాత్మిక సంబంధం ఏమిటో తెలుసుకుందాం.
లక్ష్మణుడు – నిరంతర సేవకు ప్రతీక: సీతమ్మకు చెల్లెలు, జనక మహారాజు కుమార్తె అయిన ఊర్మిళ శ్రీరాముడికి తమ్ముడైన లక్ష్మణుడిని వివాహం చేసుకుంది. లక్ష్మణుడు అన్న శ్రీరాముడిపై అపారమైన ప్రేమ, భక్తి, విధేయత కలిగి ఉండేవాడు. రాముడికి 14 ఏళ్ల వనవాసం విధించబడినప్పుడు లక్ష్మణుడు ఏమాత్రం సంకోచించకుండా, అన్నకు నిరంతర సేవ చేయాలనే ధ్యేయంతో వెంట వెళ్లాలని నిశ్చయించుకున్నాడు. ఆయనకు కేవలం సేవ చేయాలనే తపన మాత్రమే ఉంది, విశ్రాంతి, నిద్ర సౌఖ్యం ఏవీ ఆయన లెక్క చేయలేదు.
లక్ష్మణ నిద్ర – ఊర్మిళ త్యాగం: లక్ష్మణుడు వనవాసం ఆరంభించే ముందు రాత్రిపూట విశ్రాంతి తీసుకోవడం కూడా అన్న సేవకు ఆటంకం అని భావించాడు. ఆ సమయంలోనే ఆయన నిద్రా దేవిని (Sleep Goddess) ప్రార్థించి, తనకు 14 సంవత్సరాలు నిద్ర లేకుండా ఉండే వరం ఇవ్వమని కోరాడు. నిద్రా దేవి అందుకు అంగీకరించింది కానీ ఒక షరతు పెట్టింది: “నీకు బదులుగా మరొకరు 14 ఏళ్లు నిద్రించాలి.” అప్పుడే లక్ష్మణుడు, ఆ నిద్ర భారాన్ని తన ప్రియ సతీమణి ఊర్మిళపై మోపమని కోరాడు.
14 సంవత్సరాల ఏకాంత నిద్ర: లక్ష్మణుడి కోరికను ఊర్మిళ చిరునవ్వుతో అంగీకరించింది. ఆమె నిద్రా దేవికి “నా భర్త తన అన్న సేవలో ఉన్నాడు. ఆయన సేవకు నేను అడ్డు కాకూడదు. కాబట్టి ఆయన పొందాల్సిన 14 ఏళ్ల నిద్రను నేను తీసుకుంటాను. నా నిద్రకు ఎవరూ భంగం కలిగించకూడదు” అని కోరింది. ఊర్మిళ ఈ అపారమైన త్యాగం చేయడం వల్లనే, లక్ష్మణుడు 14 ఏళ్లు కంటి మీద కునుకు లేకుండా, నిరంతరం రామసేవలో ఉండగలిగాడు. ఈ త్యాగమే వనవాసంలో రామ-లక్ష్మణుల క్షేమానికి ముఖ్యంగా యుద్ధ సమయంలో లక్ష్మణుడి జాగరూకతకు మూల కారణం.
అంతిమంగా ఊర్మిళ సందేశం: ఊర్మిళ చేసిన ఈ త్యాగం రామాయణంలో ఎంతో కీలకమైనది. ఆమె త్యాగం నిస్వార్థమైన ప్రేమకు, ధర్మానికి మరియు నిశ్శబ్ద సహకారానికి గొప్ప ప్రతీక. భర్త లక్ష్యం నెరవేరడం కోసం, తాను ఏకాంతంగా ఉంటూ సుదీర్ఘ నిద్రను స్వీకరించడం ద్వారా, ఆమె కేవలం భర్తకు మాత్రమే కాక మొత్తం ధర్మానికి సాయం చేసింది. రామాయణంలో సీత, రాముడు, లక్ష్మణుడు ముందు ఊర్మిళ పాత్ర చిన్నదిగా కనిపించినా, ఆమె చూపిన నిశ్శబ్ద త్యాగం యుగయుగాలుగా స్ఫూర్తినిస్తూనే ఉంటుంది.
గమనిక: ఊర్మిళ నిద్రకు సంబంధించిన కథనం వాల్మీకి రామాయణంలో స్పష్టంగా లేదు, కానీ భారతదేశంలోని కొన్ని జానపద కథనాలు మరియు స్థానిక రామాయణాల (ముఖ్యంగా బెంగాలీ రామాయణం – కృతివాస రామాయణం)లో ఆమె గొప్పతనాన్ని నిద్ర త్యాగాన్ని ప్రధానంగా వివరిస్తారు.
