నీటిపారుదల సామర్థ్యం మరియు వినియోగంలో పెరుగుతున్న అంతరం

కేంద్ర మంత్రిత్వ శాఖ ఆధ్వర్యంలోని ప్రధాన వ్యవసాయ విద్య మరియు పరిశోధనా సంస్థ అయిన ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ అగ్రికల్చర్ రీసెర్చ్ (ICAR) ప్రకారం, భారీ మరియు చిన్న ప్రాజెక్టుల ద్వారా ఏర్పడిన నీటిపారుదల సంభావ్యత మరియు వాస్తవ వినియోగం మధ్య అంతరం పెరుగుతోంది మరియు దేశ వ్యవసాయ ఉత్పాదకతను ప్రభావితం చేస్తోంది.

“ఇరిగేషన్ పొటెన్షియల్ క్రియేటెడ్ (IPC) మరియు ఇరిగేషన్ పొటెన్షియల్ యుటిలైజ్డ్ (IPU) మధ్య పెరుగుతున్న అంతరం మరియు కాలువ వ్యవస్థ పొడవులో నీటి అసమాన పంపిణీ, భారతదేశంలో నీటిపారుదల రంగం ఎదుర్కొంటున్న ప్రధాన సవాలు” అని ICAR డైరెక్టర్ జనరల్  పేర్కొన్నారు.

ప్రస్తుత నీటి వినియోగంలో దాదాపు 80 శాతం వ్యవసాయం ద్వారానే తీసుకుంటున్నారు. భారతదేశంలోని 140 మిలియన్ హెక్టార్ల (mha) వ్యవసాయ భూమిలో దాదాపు 48.8 శాతం నీటిపారుదల ప్రాంతం ఉంది. మిగిలిన 51.2 శాతం వర్షాధారం.పెరుగుతున్న అంతరం దేశంలో వర్షాధార ఉత్పత్తిని కూడా ప్రభావితం చేస్తుంది. వర్షాధార ప్రాంతం (71.62 mha) సగటు ఉత్పాదకత హెక్టారుకు 1.1 టన్ను, నీటిపారుదల ప్రాంతంలో హెక్టారుకు 2.8 టన్నులు.

దేశం దాదాపు 4,000 బిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్ (BCM) వార్షిక అవపాతం (హిమపాతంతో సహా) పొందుతుంది, దీని ఫలితంగా సగటు నీటి సామర్థ్యం 1,869 BCMగా అంచనా వేయబడింది. అయితే దీని తలసరి లభ్యత ఏడాదికేడాది తగ్గుతోందని ఐసీఏఆర్ తెలిపింది.

తలసరి వార్షిక నీటి లభ్యత 1951లో 5,177 క్యూబిక్ మీటర్ (సెం.మీ.) నుండి 2014 నాటికి 1,508 సెం.మీ.కు తగ్గింది మరియు 2025 మరియు 2050 నాటికి వరుసగా 1,465 సెం.మీ మరియు 1,235 సెం.మీ.కి తగ్గే అవకాశం ఉంది. వాతావరణ మార్పుల వల్ల నీటి లభ్యత తగ్గడం వల్ల పరిస్థితి మరింత దిగజారుతుందని వ్యవసాయ పరిశోధనా సంస్థ తెలిపింది. దేశంలో నీటి వినియోగాన్ని తగ్గించడానికి మరియు వ్యవసాయ ఉత్పాదకతను పెంచడానికి, ప్రభుత్వం విభిన్న ఆవిష్కరణలను ప్రవేశపెట్టడానికి ప్రయత్నిస్తోంది. పంటల వైవిధ్యీకరణను ప్రోత్సహించేందుకు జిల్లాల వారీగా పంటల ప్రణాళిక డేటాను రూపొందించాలని ICAR  కూడా యోచిస్తోందని సమాచారం.

వాతావరణ మార్పుల ఫలితంగా దేశం ఒకేసారి కరువు మరియు వరదలను చూసింది, ఇది వ్యవసాయ ఉత్పాదకతను ప్రభావితం చేసింది. దేశంలోని దాదాపు 40 mha వరదలకు గురవుతుంది మరియు ప్రతి సంవత్సరం 8 mha వరదల వల్ల ప్రభావితమవుతుంది. దేశంలో నీటి ఎద్దడి ప్రాంతం దాదాపు 11.6 mha. హైడ్రాలజీ మరియు నీటి వనరులపై వాతావరణ మార్పుల ఊహించిన ప్రభావాన్ని కూడా పరిగణనలోకి తీసుకుంటే పరిస్థితి మరింత దిగజారవచ్చు.

ప్రధాన మరియు మధ్య తరహా నీటిపారుదల ప్రాజెక్టుల మొత్తం నీటిపారుదల సామర్థ్యం దాదాపు 38 శాతంగా అంచనా వేయబడింది. “ఉపరితల నీటిపారుదల వ్యవస్థ యొక్క సామర్థ్యాన్ని 35-40 శాతం నుండి 50-60 శాతానికి మరియు భూగర్భజలాల సామర్థ్యాన్ని 65-70 శాతం నుండి 72-75 శాతానికి మెరుగుపరచవచ్చు” శాస్త్రవేత్తలు పేర్కొన్నారు.

వరద నీటిపారుదలని నియంత్రించడానికి నేల తేమను కొలవడానికి, నీటిపారుదల కోసం టైమ్ టేబుల్‌ను రూపొందించడానికి ఆటోమేటెడ్ సెన్సార్‌ను ICAR ఇన్‌స్టిట్యూట్‌లు తక్కువ ఖర్చుతో కూడిన నీటి సెన్సార్‌ను అభివృద్ధి చేశాయని శాస్త్రవేత్తలు పేర్కొన్నారు. న్యూఢిల్లీకి చెందిన ఇండియన్ అగ్రికల్చర్ రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ (IARI) పరిశోధకులు నీటి గుజ్జు పంట అరటిపై ఇటీవల చేసిన ప్రయోగంలో 40 శాతం తక్కువ నీటి వినియోగం మరియు 25 శాతం ఎరువుల వినియోగం తక్కువగా ఉన్నట్లు తేలింది. మరొక ప్రయోగం వ్యవసాయానికి శుద్ధి చేసిన వ్యర్థ జలాలను ఉపయోగించే మార్గాలను కనుగొజీరో-బడ్జెట్ వ్యవసాయం యొక్క సాధ్యత మరియు మరింత స్కేలింగ్‌ను పరిశీలించడానికి ICAR ఒక కమిటీని కూడా ఏర్పాటు చేసింది, మహాపాత్ర చెప్పారు.